Odzyskiwanie zdolności do podejmowania racjonalnych decyzji bywa niezwykle
trudne w sytuacji osób uzależnionych. Z tego względu ważnym zadaniem wszystkich
wychowawców jest pomaganie wychowankom, by podejmowali dojrzałe decyzje, by
wybierali to, co wartościowsze, a nie to, co łatwiejsze. Warunek takiego oddziaływania
wychowawczego to ochrona wewnętrznej wolności, krytycznej świadomości, dojrzałej
hierarchii wartości oraz bogactwa pragnień i aspiracji u dzieci i młodzieży.
Wychowawcy powinni chronić wolność młodego pokolenia przed filozofią doraźnej
przyjemności, która prowadzi do dominacji popędów i emocji oraz do popadania
w różnego rodzaju nałogi. Powinni też chronić zdolność krytycznego myślenia
u dzieci i młodzieży, która jest niszczona przez iluzję łatwego szczęścia oraz
inne ideologie prowadzące do życia w świecie iluzji. Trzeba też chronić mądrą
hierarchię wartości, by demokracji czy tolerancji nie stawiano ponad miłością,
prawdą i odpowiedzialnością. Trzeba wreszcie chronić bogactwo pragnień, aspiracji
i ideałów współczesnej młodzieży przed mentalnością konsumpcyjną oraz przed
sztucznymi potrzebami, które nie tylko są zbędne, ale również toksyczne, szkodliwe
fizycznie, psychicznie i moralnie.
Konieczne jest ponadto stawianie wychowankom rozsądnych wymagań, uczenie dyscypliny
i czujności, a także egzekwowanie naturalnych konsekwencji wtedy, gdy młodzi
podejmują błędne decyzje. Bowiem tylko tak można przejść od wolności demokratycznej,
zewnętrznej (równe prawa i wolności obywatelskie) do wolności arystokratycznej,
wewnętrznej, która oznacza, że człowiek staje się panem samego siebie, że potrafi
zapanować nad naciskami zewnętrznymi i wewnętrznymi. Tę wolność można nazwać
wolnością arystokratyczną, gdyż okazuje się, że w naszych czasach osiągają ją
raczej nieliczni ludzie. Tymczasem bez tej wolności, wolność demokratyczna traci
wszelki sens. Co gorsza, staje się groźna, gdyż ułatwia wewnętrznie zniewolonym
ludziom błędne korzystanie ze swobody. Dopiero wolność wewnętrzna staje się
wyrazem godności i dojrzałości człowieka.
Promować wolność u wychowanków mogą jedynie ci wychowawcy, którzy sami osiągnęli
wolność wewnętrzną, czyli ową wolność arystokratyczną, która oznacza uwolnienie
od zła i zdolność do opowiadania się po stronie dobra. Młodzi ludzie mogą uczyć
się wolności tylko wtedy, kiedy żyją wśród dorosłych, którzy w dojrzały sposób
posługują się własną wolnością. Tacy dorośli mają - jako wychowawcy - mentalność
zwycięzcy, czyli dysponują wewnętrzną odwagą, by proponować młodemu pokoleniu
kroczenie optymalną drogą życia. Nie zadawalają się coraz modniejszą wśród pedagogów
i profilkatyków mentalnością "harm reduction" (redukowanie strat),
ale czują się ludźmi szczęśliwymi, a jednocześnie promieniują nadzieją i wiarą,
że wielu wychowanków skorzysta z optymalnej drogi życia, którą oni wskazują
własnym postępowaniem. Tak rozumiana wychowawcza mentalność zwycięzcy ułatwia
wychowankom dojrzałe korzystanie z ludzkiej wolności, czyli opowiadanie się
po stronie prawdy i miłości.
Autor jest prodziekanem Wydziału Teologicznego UKSW w Radomiu, psychologiem i duszpasterzem, dyrektorem telefonu zaufania "Linia Braterskich Serc", autorem publikacji z zakresu profilaktyk ii terapii uzależnień oraz psychologii wychowawczej.